Beheer en overdracht van vermogen op een gestructureerde wijze

Een familiefonds is een verzamelnaam voor een structuur om gezamenlijk (familie)vermogen, zoals effecten en vastgoed, te houden en te beheren. Er is sprake van een scheiding tussen eigendom en beheer. De juridische eigendom zit in een stichting. De economische eigendom van de participanten is belichaamd in participatiebewijzen. Het beheer wordt verricht door dezelfde stichting. In de meeste gevallen zijn de ouders bestuurders van die stichting. De structuur zorgt er enerzijds voor dat het (familie) vermogen ‘bij elkaar blijft’ en anderzijds geeft het fonds de mogelijkheid om (fiscaal vriendelijk) vermogen te laten aangroeien bij de volgende generatie.

Structuur
De structuur kan als volgt worden weergegeven.

Zonder stichting
Het is ook mogelijk een familiefonds zonder een stichting op te zetten. In dat geval fungeren de ouders als bewaarder-beheerder.

Fiscale behandeling
Fiscaal gezien zijn familiefondsen in de meeste gevallen transparant. Dat betekent dat het vermogen van het fonds bij de participanten aangegeven moet worden als bezitting in box 3. Vanwege de soms ongunstige belastingheffing in box 3 kan er voor worden gekozen het fonds juist fiscaal niet transparant te maken. Dan wordt het fonds voor gemene rekening ‘open’ gemaakt. Het belangrijkste kenmerk van een ‘open’ fonds is dat de participatiebewijzen vrij verhandelbaar zijn (zie hierna). De constructie heeft veel weg van de meer bekendere vorm van beheren van vermogen via een Stichting Administratiekantoor (STAK). Een STAK wordt vaak gebruikt voor het houden en beheren van aandelen in een familiebedrijf. Het tot stand brengen van een familiefonds wordt ook wel aangeduid als het certificeren van familievermogen. Vanwege de overdrachtsbelasting vraagt het certificeren van vastgoed bijzondere aandacht.

Niet transparant ‘open’ fonds
Een ‘open’ fonds is niet fiscaal transparant. Het fonds zelf is belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting (VPB). De Belastingdienst gaat overigens niet akkoord met VPB-plicht als meer dan 90% van de aandelen in handen zijn van de in gemeenschap van goederen gehuwde ouders of in handen zijn van één van de ouders. Bij een vermogen van € 1 mln zou dus minimaal € 100.000 aan de kinderen moeten worden overgedragen om met de kinderen een ‘open’ familiefonds te kunnen aangaan.

Schenken participatiebewijzen
Bij ‘nalatenschapsplanning’ kunnen de ouders er voor kiezen om al tijdens leven hun vermogen te schenken aan de (klein)kinderen. Bij een familiefonds schenken de ouders dan hun participaties aan de kinderen. Zo kan men de schenkingen perfect afstemmen op de tariefgrens van de Successiewet. Het voor kinderen geldende tarief voor de schenk- en erfbelasting bedraagt 10% voor bedragen tot € 138.614 en 20% voor het meerdere (2023). Daarnaast kan de algemene vrijstelling voor kinderen van € 6.035 per jaar worden gebruikt.

Bij aanzienlijke vermogens zal de erfbelasting grotendeels in de 20%-schijf plaatsvinden. Door jaarlijks te schenken in de 10%-schijf wordt 10% bespaard. Door de schenkingen komt bovendien het toekomstig rendement over het geschonken vermogen zonder schenk- en erfbelasting bij de kinderen terecht.

Beter gevoel
Het schenken van participatiebewijzen kan door de ouders heel anders worden ervaren dan het schenken van geld of goederen. Omdat het familievermogen bij elkaar blijft, heeft men minder het gevoel vermogen kwijt te raken. De ouders blijven er immers via de stichting controle over houden. En als de nood aan de man komt, zouden ze weer van het fonds kunnen lenen voor het levensonderhoud. De kinderen zouden waarschijnlijk liever geld krijgen. Nu krijgen ze het vermogen slechts op papier. Ouders willen meestal niet dat de kinderen het geschonken vermogen ‘verbrassen’. Bij een familiefonds zal dat niet gebeuren. Vrijgave van het vermogen kan plaatsvinden door middel van inkoop van participatiebewijzen of het uitkeren van een ‘dividend’ op de participatiebewijzen.

Interessante structuur
Het familiefonds is een interessante structuur. Een mooi instrument voor vermogensstructurering en nalatenschapsplanning van vermogende families. Als het goed uitpakt versterkt het de band tussen de familieleden en van de familieleven met het (familie) vermogen.

Bron: MFAS Magazine | febr 2023

Deel dit artikel