Geen makkelijk besluit, maar juridisch wel makkelijk te regelen.

Het komt voor dat de relatie ouders-kind zodanig is gebrouilleerd dat ouders besluiten om hun kind te onterven. Maar ook in een goede ouders-kind relatie kan de situatie waarin het kind verkeerd aanleiding geven het kind te onterven. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de situatie dat een kind met een (verstandelijke) handicap is opgenomen in een zorginstelling of aan een kind dat afhankelijk is van een sociale zekerheidsuitkering.

Testament

Wie zijn kind(eren) wil onterven, laat dat bij de notaris in een testament vastleggen. Zo simpel is het. Uw kind is dan geen erfgenaam meer. Uw kind hoeft hier niet van op de hoogte gebracht te worden. Zelfs van uw overlijden hoeft uw kind dan niet op de hoogte gesteld te worden. Het onterfde kind is geen erfgenaam meer en is dan niet bevoegd meer om mee over de afwikkeling van uw nalatenschap te beslissen. Ook kan het kind geen goederen uit de nalatenschap opeisen, hij/zij heeft alleen recht op geld.

Of juist geen geld maar spullen

Een onterfde zoon of dochter heeft dus ook rechten. Hij of zij kan de zogeheten legitieme portie opeisen in geld. Let op: de legitieme portie is iets anders dan het kindsdeel. De legitieme is maximaal de helft van het erfdeel (kindsdeel) dat een kind volgens de wet krijgt. De hoofdregel is dat de legitieme portie alleen opgeëist kan worden in geld. Maar het staat u vrij om in het testament te bepalen dat het onterfde kind bepaalde goederen uit de nalatenschap krijgt toegewezen als invulling van de legitieme. De waarde van deze goederen tellen mee voor de legitieme portie. Dat geldt ook wanneer het onterfde kind deze goederen weigert: de waarde wordt sowieso van de legitieme portie in geld afgetrokken. Als u bijvoorbeeld het onterfde kind antiek, meubels en serviesgoed toewijst, komt de waarde daarvan ten laste van de legitieme die uitbetaald moet worden in geld waardoor er voor de andere erfgenamen meer geld overblijft om te verdelen.

Meldplicht

Het onterfde kind moet zelf binnen vijf jaar na het overlijden van de ouder in actie komen om de legitieme portie op te eisen. Na vijf jaar is het recht verjaard en is de onterving definitief. Het onterfde kind heeft dus vijf jaar de tijd om zijn legitieme portie op te eisen. De overige erfgenamen lopen al die tijd het risico dat ze een deel van hun verkrijging moeten afstaan. Om meteen duidelijkheid te geven, kunt u het onterfde kind bij voorbaat de legitieme portie toekennen. Hij krijgt dan exact waar hij recht op heeft en kan daar zelf niets meer aan veranderen en de andere erfgenamen blijven niet in onzekerheid achter.

Weggeven aan anderen

Vaak wordt gedacht dat vermogen wegschenken aan de andere erfgenamen helpt om de legitieme portie voor een onterfd kind te verkleinen. Maar die vlieger gaat niet op. Voor het berekenen van de legitieme portie moeten schenkingen aan kinderen namelijk te allen tijde, hoe lang geleden ze ook zijn gedaan, weer worden ‘ingebracht’ in de nalatenschap, zoals dat heet. Die worden er dan fictief bij opgeteld. Er is een uitzondering en dat zijn schenkingen in verband met een natuurlijke verbintenis. Als bijvoorbeeld een andere erfgenaam in financiële nood verkeert, mag u die wél helpen met een schenking zonder dat dit hoeft te worden ingebracht in de nalatenschap.

Kleinkinderen laten erven (of niet)

Wanneer het onterfde kind berust in de onterving en van de legitieme portie afziet, erven zijn of haar kinderen in plaats van hun onterfde ouder. Daarom is het noodzakelijk om ook hen te onterven wanneer u niet wilt dat zij in de plaats treden van uw kind. Wilt u juist wel dat zij erven, dan kunt u hun beter apart een geldbedrag of goederen (via een legaat) toekennen. Zet in uw testament dat uw kleinkinderen het legaat alleen krijgen onder voorwaarde dat hun ouder berust in de onterving. Berust hun ouder daar niet in en eist hij of zij de legitieme portie op, dan krijgen de kleinkinderen niets.

Het vruchtgebruik testament ten behoeve van het gehandicapte kind

Zoals gezegd houdt het kind na onterving recht op zijn/haar legitieme portie. Dat is altijd nog de helft van het kindsdeel. Het kind moet daar dan wel zelf binnen vijf jaar na overlijden aanspraak op maken. Veelal is een gehandicapt kind daartoe zelf niet bevoegd of in staat. De bewindvoerder, door u aangesteld in uw testament, kan de rechter wel verzoeken om af te zien van de legitieme portie, maar in de praktijk blijkt een kantonrechter dit verzoek meestal niet toe te kennen. Als de kantonrechter van mening is dat het kind het geld goed voor zijn/haar verzorging kan gebruiken, zal de rechter verlangen dat de bewindvoerder de legitieme portie alsnog bij de overige erfgenamen opeist.

Meer kans van slagen heeft het legateren van een vruchtgebruik ten behoeve van het gehandicapte kind. Als het gehandicapte kind alleen het vruchtgebruik erft om zo voortaan in zijn/haar verzorging te kunnen voorzien, maar niet de eigendom erft, zal de rechter eerder besluiten dat het afzien van de legitieme portie is geoorloofd. Dan komt het kind immers niets tekort, maar beschikt het kind niet over het vermogen. Het eigendom van het vermogen kunt u dan, onder de last van het vruchtgebruik, nalaten aan uw overige erfgenamen. Het vruchtgebruik eindigt dan bij overlijden van het gehandicapte kind en op dat moment kunnen de overige erfgenamen over het vermogen beschikken als hun eigen vermogen.

Deel dit artikel